Als we het over communicatie hebben, wordt er in eerste instantie vaak gedacht aan de inhoud van wat men zegt. Uit onderzoek blijkt echter dat de meeste informatie niet door de verbale inhoud van de boodschap wordt overgebracht, maar door de non-verbale wijze waarop iets gezegd wordt. Hiermee wordt bijvoorbeeld bedoeld: stemvolume, stemhoogte, spreeksnelheid, gebaren, lichaamshouding en oogbewegingen.
Het is van belang dat de verbale boodschap en het non-verbale gedrag met elkaar in overeenstemming zijn, dus dat de wijze waarop men iets zegt past bij wat men op dat moment inhoudelijk meedeelt. Indien dit niet het geval is en er gelijktijdig tegenstrijdige signalen worden uitgezonden, kunnen er storingen in de communicatie met de ontvanger ontstaan. Bijna altijd wordt in dergelijke situaties meer waarde toegekend aan non-verbale informatie, dan aan de verbale boodschap.
NB: Bij het beoordelen van het non-verbale gedrag van de ander dient wel rekening gehouden te worden met cultuurverschillen. Met name non-verbaal gedrag is sterk cultureel bepaald. Trek dus niet te snel conclusies als iemand je bijvoorbeeld niet aankijkt. Beschouw je oordeel over het non-verbale gedrag van de ander als een veronderstelling die je, als je dat wilt, verbaal af moet checken.
NON-VERBAAL AANDACHTGEVEND GEDRAG
Non-verbaal aandachtgevend gedrag, is gedrag waarmee je de ander laat zien dat je luistert en geïnteresseerd bent. Het doel van aandachtgevend gedrag is om de ander op zijn gemak te stellen. Het verkleint de kans op agressie als de ander merkt dat je goed luistert naar zijn of haar verhaal. Deze voelt zich dan gehoord en hoeft niet agressief te worden om zijn boodschap over te brengen Ook kun je door actief te luisteren beter aansluiten bij de ander. Dit kan op verschillende manieren:
Hoofdstand
De stand van je hoofd kan een belangrijke factor zijn in het gesprek. Om te laten merken dat je geïnteresseerd bent, is het van belang je hoofd licht naar voren te buigen gedurende het gesprek.
Gelaatsuitdrukking
Van het gezicht zijn een aantal basisemoties af te lezen. De zes zogeheten basisemoties zijn: blijdschap, droefheid, verbazing, angst, boosheid en afgunst. Het blijkt dat mensen over de hele wereld grotendeels dezelfde gelaatsuitdrukkingen vertonen. In de praktijk blijkt dat mensen soms (onbedoeld en onbewust) de kleinste non-verbale signalen kunnen laten zien naar de ander. Hierdoor ziet de ander bijvoorbeeld dat je je irriteert of dat je je onzeker voelt. Dit kan agressie versterken. Wees je dus bewust van jouw eigen gelaatsuitdrukking. Hiermee voorkom je dat je onbedoeld agressie bij een ander oproept.
Aankijken
Een andere manier van aandachtgevend gedrag is de ander aan te kijken terwijl je praat en regelmatig te knikken, zodat de ander ziet dat je het gesprek volgt.
Er is veel onderzoek gedaan naar normoverschrijding bij aankijkgedrag. Veel aankijken wordt in het algemeen positief beoordeeld. Te veel aankijken is echter ook niet goed. Een richtlijn hierbij is dat het als negatief wordt opgevat om iemand voor meer dan 80% van de tijd, of minder dan 25% van de tijd, aan te kijken.
Daarnaast blijkt dat mensen die de ander tijdens het spreken meer aankijken dan tijdens het luisteren, als negatiever worden beoordeeld. Individuen beschikken over meer overtuigingskracht als zij oogcontact handhaven. Let op de intensiteit: staren wordt als zeer hinderlijk ervaren en brengt tevens spanning teweeg.
Positie, afstand en lichaamshouding
Recht tegenover iemand gaan zitten vergroot de kans op vechtgedrag. Tactischer is het om ook in jouw houding meer “langs zij” te komen door in een hoek van 90 graden te gaan zitten.
Een afstand tussen twee mensen die kleiner is dan 60 cm roept spanning op. Het advies is in contacten met anderen uit hun persoonlijke ruimte te blijven.
Iemand die ontspannen zit en iets naar voren leunt wordt positiever beoordeeld dan iemand die afgewend of naar achter geleund zit. Mensen met een “open” lichaamshouding hebben in het algemeen genomen een grotere overredingskracht dan mensen met een “gesloten” lichaamshouding. Onder een open lichaamshouding wordt verstaan: de armen langs het lichaam, de borst vooruit en het hoofd opgericht.
NON-VERBAAL ACCENTUEREND GEDRAG
Het doel van accentuerend, of te wel benadrukkend, gedrag is om informatie zo effectief mogelijk over te dragen. Vaak vormt de ander op basis van de volgende kenmerken en elementen een beeld over jouw geloofwaardigheid. We noemen ze zodat je je bewust wordt van de manier waarop een ander een beeld van je vormt.
Spreeksnelheid
Het gemiddelde spreektempo in een gesprek varieert van 156 tot 180 woorden per minuut. Indien de spreker langzamer spreekt dan normaal, dan is het oordeel overwegend negatief. Sneller spreken dan normaal levert verdeelde resultaten op. Het is dus van belang om duidelijk en niet te snel te praten.
Intonatie
De gemiddelde stemhoogte blijkt per cultuur sterk te verschillen. Een andere stemhoogte dan die gebruikelijk is, levert de luisteraar informatie op. Een te lage stem kan worden geassocieerd met verveling, terwijl een te hoge stem de indruk van angst, boosheid of verbazing wekt. Ook de variatie van toonhoogte is van belang. Bij het geven van informatie moet je vrij levendig, niet monotoon, de benodigde informatie overbrengen. Zo maak je de meeste kans dat iemand geconcentreerd blijft op je verhaal.
Gebarentaal
In een conversatie maken we veelvuldig gebruik van onze handen. Gebaren worden vaak gebruikt om ons verhaal meer kracht bij te zetten. Mensen die hun handen gebruiken bij het spreken om hun woorden kracht bij te zetten, hebben een grotere overtuigingskracht dan mensen die dat niet doen. Pas op om dit niet te overdrijven. Ook kunnen gebaren erop wijzen dat je het initiatief wilt nemen in het gesprek.
Een specifieke groep van gebaren zijn de zelfaanrakingen. Dit zijn bijvoorbeeld het krabben op het hoofd, krabben van de kin, het spelen met de pen en dergelijke. Deze gebaren zijn meestal niet gerelateerd aan de bijbehorende spraak- en voegen dus ook geen kracht toe. Het vertonen van deze gebaren wordt vaak als negatief beoordeeld. Het is een teken van onzekerheid en gespannenheid en kan de aandacht van het gesprek afleiden.
Begripspauzes
Het is belangrijk, om pauzes/ stiltes in te lassen zodat iemand de informatie kan verwerken. Natuurlijk is het eveneens van belang ook verbaal te vragen of iemand alles goed begrepen heeft en of er nog aanvullende informatie gegeven moet worden.
Non-verbaal aandachtgevend gedrag is sterk van invloed op het oordeel van de ander over jouw luisterbereidheid.
Non-verbaal accentuerend gedrag is sterk van invloed op het oordeel van de ander over jouw geloofwaardigheid.